Mija 45. lat od wybory Karola Wojtyły, Polaka z Wadowic, na Stolicę Piotrową. Przez ten okres niespełna półwiecza przetoczyła się przez świat i Polskę realna przemiana w różnych wymiarach życia. Wraz z tym wspomnieniem warto na Jana Pawła II spojrzeć trochę z innej perspektywy, oczami świata. Taką możliwość daje najnowsza publikacja Moniki Jabłońskiej autorki i filantropki, Polki mieszkającej na co dzień w Stanach Zjednoczonych. Patronat medialny nad publikacją objął Instytut Tertio Millennio.
Jakub Horbacz OPs: To Pani druga książka o Janie Pawle II. Tym razem mamy do czynienia ze zbiorem 47 wywiadów. Nawiązując do tytułu nowej publikacji, jaki jest
Papież oczami świata?
Monika Jabłońska: Ze świadectw o Janie Pawle II wyłania się obraz Wielkiego człowieka, Polaka, głowy kościoła katolickiego. Różnorodność osoby Ojca Świętego
najlepiej uwidocznią określenia takie jak wielki autorytet, pielgrzym, aktor teatru rapsodycznego. Z pewnością człowiek słowa, papież młodych. Pełen wielkiej wiary i
modlitwy, człowiek pokoju, wolności i solidarności. Świadek nadziei, Papież, który zmienił oblicze Kościoła i świata. Ktoś, kto zapisał się na kartach historii jako
człowiek niezwykły. Jan Paweł II to najbardziej rozpoznawalne polskie imię na świecie, a wraz z nim i Polska. Papież to duma dla Polski i całego świata. Takie
obrazy oraz określenia pojawiają się najczęściej w mojej książce i takie refleksje płyną ze wspomnień moich rozmówców o Ojcu Świętym. W sumie przeprowadziłam wywiady z prawie 70 osobami w kilku językach obcych. W pierwszej edycji znalazło się 47 wywiadów. Wzbogacona – o nowe rozmowy – wersja książki ukaże się już w przyszłym roku. Ukazanie się publikacji Jan Paweł II oczami świata uważam za ważne z wielu powodów. Ta książka łączy pokolenia, pozwala na nowo odkryć dziedzictwo tego Wielkiego człowieka, może być latarnią morską dla przyszłych pokoleń. Jest głosem świata o wyjątkowym Polaku.
Dookreśla Pani, że chodzi o świadectwa. Czy zatem zebrane wywiady i refleksje są zbiorem sprawozdań czy może mają bardziej charakter osobisty, konfesyjny?
Są to z pewnością bardziej osobiste świadectwa bliskich i dalekich przyjaciół, znajomych czy pracowników Jana Pawła II. Znajdziemy w książce także wspomnienia wybitnych historyków, polityków i dyplomatów.
Rzeczywiście, pojawia się nam wiele bardzo interesujących wątków, a pośród nich relacje Jana Pawła II z prezydentem Stanów Zjednoczonych Ronaldem Reaganem. Czy możemy o ich znajomości słów kilka powiedzieć i co ważniejsze, o jej konsekwencjach dla geopolitycznego układu. Bardzo wiele mówi się o „tajnym przymierzu” Papieża z Polski i Prezydenta Reagana w zakresie upadku komunizmu w Europie Wschodniej. Jak odniosłaby się Pani do tej kwestii?
Bez wątpienia, były to dwie największe postacie drugiej połowy XX wieku – Ronald Reagan i Jan Paweł II. Reagan i Jan Paweł II współpracowali, aby uwolnić Polskę i Europę Wschodnią spod jarzma totalitarnego komunizmu. Pozornie byli różni, ale w rzeczywistości mieli ze sobą wiele wspólnego. Obaj sprzeciwiali się marksizmowi i polityce Związku Sowieckiego. „Obaj wierzyli, że komunizm był złem moralnym, a nie tylko błędną ekonomią”. Zarówno Papież, jak i Prezydent byli przekonani, że Polska może zostać wyrwana z sowieckiego reżimu, jeśli Watykan i USA będą razem działać w kierunku destabilizowania komunistycznego rządu i wspierać „Solidarność” po ogłoszeniu stanu wojennego w 1981 r. Reagan i Jan Paweł II wierzyli, że „Solidarność” może pomoc przełamać żelazną kurtynę i obalić komunizm.
Obaj byli aktorami. Obaj wierzyli w siłę słowa mówionego. Słowa, które potrafi zmienić ludzkie umysły i serca. Obaj także przeżyli próby zamachu ich życie i w rezultacie doszli do
głębszego zrozumienia życia jako powołania. Obaj byli przerażeni perspektywą wojny atomowej. Wiara Reagana i Jana Pawła II wywarła głęboki wpływ na to jak żyli, co robili i jak
zmieniali świat. Dziś patrzymy w przeszłość i wyraźnie widzimy, że papież i prezydent wzajemnie siebie potrzebowali do zwycięstwa nad komunizmem. Tych dwóch wielkich ludzi nie jest już z nami, ale nadal potrzebujemy ich przejrzystości moralnej i moralnego przywództwa w świecie.
Na początku lat 90 znany amerykański dziennikarz, laureat nagrody Pulitzera Carl Bernstein napisał, że podczas spotkania Ronalda Reagana z Janem Pawłem II w Watykanie w 1982 roku zostało zawiązane „święte przymierze” przeciwko komunizmowi. Reagan i Jan Paweł z pewnością współpracowali, aby pomóc uwolnić Polskę i Europę Wschodnią od komunizmu. Istnieje jednak wyjaśnienie tej współpracy, które jest o wiele bardziej prawdopodobne niż „spisek”, „umowa” czy „święte przymierze”: zarówno Reagan, jak i Jan Paweł II byli zdecydowanie antykomunistami i w podobny sposób postrzegali sytuację w Polsce i Europie. W mojej ocenie, to nie było żadne „święte przymierze” tylko połączył ich ten sam cel zrodzony ze wspólnych przekonań, wartości, wiary i siły modlitwy a także optymizmu i nadziei na lepsze jutro. To byli ludzie, którzy walczyli o nasza wolność i pokój na świecie.
Pewnie wszystkie rozmowy były ważne i każda inna, jednak chciałbym zapytać, czy którąś z nich zapamiętała Pani najbardziej? Który wątek, informacja na temat Jana Pawła II zrobiła na Pani największe wrażenie?
Każde świadectwo jest inne, wyjątkowe i niepowtarzalne. Osobiste. Emocjonalne. Każde jest kopalnią wiedzy o wielkim Polaku, Janie Pawle II. Zawsze będę powracała do świadectwa Kardynała Stanisława Dziwisza, sekretarza i przyjaciela Ojca Świętego. Kardynał towarzyszył Karolowi Wojtyle przez prawie 40 lat – od czasów krakowskich, aż po ostatnie dni papieża. Jego wspomnienie o Janie Pawle II jest bardzo ważne gdyż obserwował wraz z Janem Pawłem II przełomowe dla świata wydarzenia, podróżował z nim, był z papieżem podczas spotkań z politykami i wiernymi.
Pomagał Ojcu Świętemu w codziennych czynnościach, brał udział w prywatnych modlitwach. Opiekował się nim podczas choroby. Kardynał Dziwisz to bardzo cenny świadek życia Jana Pawła II. Myślę, ze w dalszym ciągu ma wiele do powiedzenia na temat Ojca Świętego, w tym historie, które jeszcze nie ujrzały światła dziennego. Mam nadzieję, że pewnego dnia powstanie wywiad rzeka z Kardynałem Dziwiszem o Janie Pawle II. To będzie skarbnica wiedzy o Polskim Papieżu dla przyszłych pokoleń.
Długo dojrzewał w Pani projekt tej książki? Perspektywa Papieża Polaka oczami świata wydaje się być bardzo potrzebna, szczególnie dzisiaj dla Polski.
Takie projekty rodzą się gdzieś w sercu, a później długo w nas dojrzewają zanim ujrzą światło dzienne. Tak było z ta publikacja. Najpierw był pomysł, a później chwila
zastanowienia, czy to na pewno dobry kierunek. Po konsultacji projektu z bliskimi przyjaciółmi czy pracownikami Jana Pawła II, wiedziałam że nie mam chwili do
stracenia zwłaszcza, że niektóre osoby były już w podeszłym wieku i liczył się każdy dzień.
Czy napotkała Pani w trakcie tej publikacji na jakieś trudności lub tematy
trudne?
Przeprowadziłam około 70 wywiadów w kilku językach obcych. Żaden z moich rozmówców, podkreślam żaden, nie odmówił wywiadu o Janie Pawle II. Żadna z osób nie stwarzała problemów, nie grymasiła, nie zmieniała pytań. Dodam, ze sugerowałam rozmówcom aby dodali pytania lub informacje jeśli jest taka potrzeba i wola z ich strony. Każdy z moim gości znalazł czas dla Jana Pawła II i uczynił to z szacunkiem dla tego człowieka i wdzięcznością. Papież oczami świata, to nasz wspólny prezent dla Jana Pawła II na 45-lecie Jego Pontyfikatu.
Jednym z istotnych elementów nauczania papieskiego jest kwestia katolickiej nauki społecznej, która stała się bardzo popularna także w Stanach Zjednoczonych. Jak nauczanie papieskie jest odbierane obecnie, z jakimi wyzwaniami mierzy się Kościół w Ameryce?
Kościół katolicki jest największą organizacja religijna w Stanach Zjednoczonych od ponad wieku. Pragnę jednak zaznaczyć, ze Ameryka z czasów kolonialnych to był kraj protestancki. Dzisiaj Ameryka to kraj wielu wyznań, niemniej przybywa katolików w USA. Populacja katolików w USA wzrosła o około 2 miliony osób w ciągu 10 lat. Z prawie 62 milionami ludzi, Kościół katolicki stanowi największą organizację religijną w 36 stanach USA, jak wynika z badań zgromadzeń religijnych w Ameryce. Dzisiaj w Stanach Zjednoczonych można znaleźć wiele przykładów ewangelicznej i duszpasterskiej żywotności, są też takie, które zajmują się nauczaniem Jana Pawła II, na przykład: prężnie działające wspólnoty sióstr zakonnych, które zajmują się wyjaśnianiem misji Jana Pawła II, organizacje młodzieży działające w duchu Światowych dni Młodzieży Jana Pawła II, powstają szkoły letnie w duchu Jana Pawła II, są organizowane pielgrzymki do Polski sladami polskiego papieza, programy przygotowania do małżeństwa oparte na teologii ciała Jana Pawła II, duszpasterstwa kampusowe w college'ach i na amerykańskich uniwersytetach, i inne. Kościół katolicki w USA mierzy się z różnymi wyzwaniami takimi, jak postępująca sekularyzacja, laicyzacja młodzieży, podejście ludzi do spraw seksualnych, obojętność na tradycję, kulturę i historię. Kolejny problem to brak refleksji nad własną tożsamością, kryzys instytucji rodziny.
Co do czasu publikacji, myślę, że mamy świetny timing, 45. rocznica pontyfikatu Ojca Świętego. Chciałbym w związku z tym zapytać, jakie główne przesłanie niesie Pani najnowsza książka dla Polski i świata?
Posłużę się następującym, znanym cytatem. „Każdy z Was, młodzi Przyjaciele, znajduje też w życiu jakieś swoje Westerplatte, jakiś wymiar zadań, które trzeba podjąć i wypełnić, jakąś słuszną sprawę, o którą nie można nie walczyć, jakiś obowiązek, powinność, od której nie można się uchylić, nie można zdezerterować. Wreszcie, jakiś porządek prawd i wartości, które trzeba utrzymać i obronić, tak jak to Westerplatte. Utrzymać i obronić, w sobie i wokół siebie, obronić dla siebie i dla innych”.
Niech dziedzictwo Jana Pawła II, Jego historia, nauka, i słowa, będą dla nas wszystkich drogowskazem i rozświetlają nam drogę w ciemności.
47 wywiadów, portretów tej samej postaci. Kim jest jednak Jan Paweł II dla autorki, Moniki Jabłońskiej? Prorokiem, przywódcą, świętym? Autorytetem?
Jan Paweł II jest dla mnie autorytetem, człowiekiem modlitwy i wiary. Jest wzorem człowieka doświadczonego i cierpiącego, a jednocześnie pełnego wiary, nadziei, miłości i radości. To prawdziwy mistrz słowa i pióra. Aktor. Drogowskaz, który pokazuje właściwy kierunek życia ludzkiego. Tym różnił się od innych, że poświecił swój cały Pontyfikat dla ratowania świętości człowieka, w centrum jego Pontyfikatu stał właśnie człowiek z jego wielkością i słabościami. Jan Paweł II podkreślał, że człowiek jest wspaniały. Że ma się rozwijać całe życie. Dzisiaj, kiedy cywilizacja pomniejsza znaczenie życia ludzkiego i człowieka, trzeba tę godność człowieka od nowa wydobyć. Człowiek nie jest byle kim. Człowiek jest Skarbem. Pamiętajmy o tych cennych słowach papieża z Wadowic.
I na koniec, co my jako Polacy możemy wynieść z tej książki? Czy zgodziłaby się Pani z tezą, że byłaby to kwestia przede wszystkim ukazania znaczenia pontyfikatu Jana Pawła II dla całego świata?
Papież oczami świata to głos świata o Janie Pawle II. Głos ludzi, którzy podziwiali Jana Pawła II, którzy myśleli podobnie jak on, wyznawali podobne wartości jak Papież. Ojciec Święty był papieżem wszystkich. Z chwilą wyboru na Stolicę Piotrową stał się Papieżem całego świata, dlatego ten głos świata jest dzisiaj ważny i bardzo potrzebny. Ten głos ze świata właśnie, pozwala nam lepiej zrozumieć Jana Pawła II i Jego Pontyfikat. Z tego i wielu innych powodów, głos ze świata powinien być w Polsce usłyszany i obecny. Książka jest próbą zaktualizowanej prezentacji osoby św. Jana Pawła II dla młodych obecnych i nowych pokoleń.
Bardzo dziękuję za rozmowę. Warto podkreślić, że książka jest z misją i jej całkowity dochód ze sprzedaży w Polsce, zostanie przez autorkę przeznaczony na program
edukacyjny dla polskich dzieci.
Autorka Monika Jabłońska ukończyła prawo w Polsce i Stanach Zjednoczonych. Jest także magistrem filologii polskiej. Doktorantka politologii. Autorka książki: Wiatr z nieba. Jan Paweł II – pisarz, który został papieżem, przetłumaczonej na kilka języków. Laureatka stypendium w Victims of Communism Memorial Foundation. Zdobywczyni nagród i wyróżnień.
